Implementasi Qawa‘Id Fiqhiyyah Dalam Penyelesaian Masalah Kontemporer

Authors

  • Muhammad Iqbal Hanafi Nasution Universitas Islam Negeri Sumatera Utara
  • Dr. Muhammad Amar Adly, Lc., MA Universitas Islam Negeri Sumatera Utara
  • Dr. Heri Firmansyah, MA Universitas Islam Negeri Sumatera Utara

Keywords:

Qawa'id Fiqhiyyah, Islamic Law, Contemporary Issues

Abstract

This study discusses the implementation of Qawā‘id Fiqhiyyah (Islamic legal maxims) in addressing and resolving increasingly complex contemporary issues in line with the advancement of time, particularly in the social, economic, and technological domains. Qawā‘id Fiqhiyyah serve as foundational principles in Islamic law that are universal and flexible, enabling them to be applied in response to new problems not explicitly regulated in the scriptural sources (nash). Maxims such as al-‘ādah muḥakkamah (custom is authoritative), al-maṣlaḥah al-mursalah (unrestricted public interest), al-ḍarar yuzāl (harm must be eliminated), and al-mashaqqah tajlib al-taysīr (hardship begets ease) form essential foundations for formulating contextual and beneficial Islamic legal solutions. This research is normative juridical in nature, using a statute approach. Data were obtained from primary legal sources such as the Qur’an, Hadith, and classical texts on uṣūl al-fiqh and qawā‘id fiqhiyyah, supported by secondary and tertiary legal materials. The data analysis technique used is qualitative, with a descriptive-analytical approach. The results of the study indicate that Qawā‘id Fiqhiyyah are capable of serving as adaptive guidelines in establishing Islamic legal rulings on modern phenomena such as digital transactions, sharia-compliant fintech, and contemporary social issues. These maxims provide both theoretical and practical foundations for scholars and academics to perform legal ijtihad, ensuring that Islamic law remains relevant and solution-oriented across eras

References

Admin. “Larangan Membahayakan Diri dan Orang Lain.” Hadits Arbain. Diakses 3 Maret 2025. https://haditsarbain.com/hadits/larangan-membahayakan-diri-dan-orang-lain/.

Al-Burnu, Muhahmmad Sidqi bin Ahmad bin Muhammad. al-Wajiz Fi Idhah Qawaid al-Fiqh al-Kulliyah. Beirut: Muassasah al-Risalah, 1996.

Andiko, Toha. Ilmu Qawa’id Fiqhiyyah. Yogyakarta: Penerbit Teras, 2011.

Ansori. Qawa’id Fiqhiyyah & Kontekstualisasi Hukum Islam. Yogyakarta: Pustaka Ilmu, 2022.

Artha, Shinta Yuli, Irfan Muhdiya, dan Mhd. Fakhri Rizki Sitorus. “Qawa’id Fiqhiyah; Pengertian, Perbedaan Qawa’id Fiqhiyah dengan Dhawabith Fiqhiyah, Nazariyah Fiqhiyah, dan Kaidah Ushuliyah.” Jurnal Sahabat ISNU-SU 1, no. 11 (2024): 108.

Ashar. “Aktualisasi Al-Qawā’id Al-Khams terhadap Problematika Kontemporer.” Mazahib: Jurnal Pemikiran Hukum Islam 13, no. 1 (2014): 43.

Asifae, Utpy, Tiara Rizki Amaniar, Jesica Anastasya, Irwandi, dan Lisnawati. “Penerapan Kaidah Fiqhiyyah terhadap Kejahatan Siber dalam Hukum.” Jurnal Ilmu Hukum 2, no. 1 (2024): 136.

Efendi, Jonaedi, dan Prasetijo Rijadi. Metode Penelitian Hukum Normatif dan Empiris. 2 ed. Jakarta: Kencana, 2022.

Fadilah, Alif, Dadang Darmawan, dan Wahyudin Darmalaksana. “Toleransi Beragama dalam Pandangan Hadis untuk Ketenangan Beribadah di Nusantara: Studi Takhrij dan Syarah.” Dalam Gunung Djati Conference Series, 8:755. Bandung: UIN Sunan Gunung Jati, 2022.

Ferizal, Indis. “Mekanisme Pengujian Hukum Oleh Ulama Dalam Menetapkan Fatwa Haram Terhadap Rokok.” Jurnal Hukum: Samudra Keadilan 11, no. 1 (2016): 56.

Frastiawan, Devid, dan Amir Sup. “AL-QAWĀ‘ID AL-FIQHĪYAH: Tantangan Ilmiah Kemunculannya dan Aplikasinya dalam Bidang Ekonomi Sharī‘ah.” An-Nuha 8, no. 2 (2021): 331.

Gushairi. “Sumber-Sumber Kaidah-Kaidah Fikih: Al-Kitab, Al-Sunnah, Atsar Sahabat dan Tabi’in, dan Ijtihad Fuqaha` pada Furû’ dan Juz`iyyât.” Mahkamah Agung Republik Indonesia: Pengadilan Agama Rangkasbitung. Diakses 3 Maret 2025. https://pa-rangkasbitung.go.id/pa-website/publikasi-artikel/arsip-artikel/420-sumber-sumber-kaidah-kaidah-fikih-al-kitab-al-sunnah-atsar-sahabat-dan-tabi-in-dan-ijtihad-fuqaha-pada-furu-dan-juz-iyyat.

Hamzawi, M. Adib. “Qawa’id Ushuliyyah dan Qawa’id Fiqhiyyah (Melacak Konstruksi Metodologi Istinbath al-Ahkam).” Inovatif 2, no. 2 (2016): 92.

Hidayat, Fatmah Taufik, dan Mohd Izhar Ariff Bin Mohd Qasim. “Kaedah Adat Muhakkamah Dalam Pandangan Islam (Sebuah Tinjauan Sosiologi Hukum).” Jurnal Sosiologi USK 9, no. 1 (2016): 67.

Hilal, Syamsul. “Urgensi Qawa’id Al-Fiqhiyyah Dalam Pengembangan Ekonomi Islam.” Al-’Adalah 10, no. 1 (2011): 4.

IAIN Syekh Nurjati Cirebon Indonesia, Theguh Saumantri, Hajam Hajam, dan IAIN Syekh Nurjati Cirebon Indonesia. “Urgensi Metodologi Studi Islam Interdisipliner Untuk Moderasi Islam.” An-Nawa: Jurnal Studi Islam 5, no. 1 (2023): 15. https://doi.org/10.37758/annawa.v4i1.579.

Ibrahim, Duski. Al-Qawa’id Al-Fiqhiyah (Kaidah-Kaidah Fiqih). Palembang: Noerfikri, 2019.

Kamaludin, Syafrudin Halimy. “Sejarah Perumusan dan Perkembangan Qawaid Fiqhiyah.” Al-Muqaranah: Jurnal Perbandingan Mazhab dan Hukum 5, no. 1 (2014): 82.

Kamrullah. “Ushul Fiqh dan Qawaid Al-Fiqhiyyah Sebagai Metode Istinbath Pengembangan Produk Lembaga Keuangan Syariah.” Tafaqquh 4, no. 1 (2019): 24.

Karmelia, Linda, dan Tri Wahyu Hidayati. “Implementasi Qawaid Fiqhiyyah Dalam Menyelesaikan Problematika Hukum Keluarga Islam.” Maqasid: Jurnal Studi Hukum Islam 12, no. 2 (2023): 99.

Lubis, Dedi Mahruzani Nur. “Penggunaan Qawa’id Fiqhiyyah Dalam Putusan Hakim di Pengadilan Agama Medan.” Taqnin: Jurnal Syariah dan Hukum 2, no. 1 (2020): 2.

Maulana, Hasby, dan Efi Afifi. “Transformasi Maqosidus Syari’ah: Revitalisasi Qowaidul Fiqhiyah.” Ta’dibiya 4, no. 4 (2024): 8.

Noor, Iqbal, dan Sulaeman. “Implementasi Kaidah ‘Al-Umuru Bimaqosidiha’ Dalam Praktek Al-Buyu’ Dan Ijaroh.” Master: Jurnal Manajemen dan Bisnis Terapan 3, no. 2 (2023): 82.

Nurfattah, Arizqiya, Nafsa Izzaturrahma, Maura Nabila, dan Naifah Maura Ramadhany. “Peran Qawa’id Fiqhiyyah Dalam Bermu’amalah.” Tahkim: Jurnal Peradaban dan Hukum Islam 7, no. 2 (2024): 54.

Pane, Ismail, M. Ridho Ramadhani, Tutut Sartika Siregar, Akmal Abdul Munir, dan Aslati. “Penerapan Kaidah Fiqhiyyah Al-Dhararu Yuzal.” Jurnal Payung Sekaki: Kajian Keislaman 1, no. 2 (2024): 90.

Risdianto, Rini Fatma Kartika, dan Usman Alfarisi. Qawaid Fiqhiyyah Terhadap Fatwa MUI Dalam Pelaksanaan Ibadah di Masa Covid-19. Sukoharjo: Tahta Media Group, 2023.

Saban, Heykal, Risdianto, dan Laila Yumna. “Implementasi Kaidah Fikih pada Fatwa MUI dalam Penyelenggaraan Ibadah di Masa Pandemi COVID-19,” 5. Jakarta: Universitas Muhammadiyah, 2021.

Thalhah. “Kaidah Fiqhiyah Furu’iyah: Penerapannya Pada Isu Kontemporer.” Tahkim 10, no. 1 (2014): 68.

Umar, Mukhsin Nyak. Kaidah Fiqhiyyah dan Pembaharuan Hukum Islam. Ulee Kareng: Yayasan WDC Banda Aceh, 2017.

Wiguna, Ringgana Wandy. “Modernisasi: Pengertian, Penyebab, Dampak, Ciri & Contoh.” ruangguru, 9 Desember 2024. https://www.ruangguru.com/blog/apa-itu-modernisasi.

Zahwa, Arnida, dan Fatimah Taufik Hidayat. “Penerapan Qowaid Umum dan Qowaid Khusus Dalam Penyelesaian Kasus Perceraian.” Al Furqan: Jurnal Agama, Sosial, dan Budaya 3, no. 3 (2024): 1540.

Zaki, Muhammad. “Fikih, Ushul Fikih dan Qawaid Al-Fiqhiyyah dalam Lintasan Sejarah.” Nur El-Islam: Jurnal Pendidikan dan Sosial Keagamaan 9, no. 2 (2022): 201.

Zuhdi, Muhammad Harfin. Qawa’id Fiqhiyyah. Mataram: Elhikam Press Lombok, 2016.

Downloads

Published

2025-06-25

Issue

Section

Articles